Er zweven tonnen nanoplastic in de Waddenzee

In de Waddenzee zweeft ongeveer 20 ton polystyreen en nog eens 5 ton ‘pet’ in de vorm van onzichtbare nano- en microdeeltjes. Dat becijferen wetenschappers van UU en NIOZ deze maand in het tijdschrift Science of the Total Environment. “Als je deze getallen extrapoleert naar de rest van de zeeën en oceanen, dan is dit een substantieel deel van het plastic dat de wetenschap ‘kwijt’ was in de wereldzeeën.”

Nieuwe analyse

Onderzoekers Dušan Materić en Rupert Holzinger van de Universiteit Utrecht (UU) pasten samen met Helge Niemann van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) hun nieuwe analysetechniek toe op het water van de Waddenzee. Ook analyseerden zij het zogeheten residu dat op een filter achterbleef, wanneer het Waddenzeewater over filters met verschillende maaswijdtes werd gefilterd.

Van deeltjes tot 200 nanometer groot vonden de onderzoekers omgerekend 4,2 microgram per liter Waddenzeewater. Van de iets grotere deeltjes, van 300 nanometer tot 2,7 micrometer, vonden zij 3,1 microgram per liter. “Per Olympisch zwembad gaat het om twee eetlepels nanoplastic”, zegt Dušan Materić van het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht. “Voor de hele Waddenzee zijn dat vele duizenden kilo’s plastic.”

99% van het plastic dat in het milieu verdwijnt, kan niet worden teruggevonden. Een substantieel deel zweeft als nanodeeltjes in de oceanen.

Verdwenen plastic

Dit onderzoek legt een belangrijk puzzelstuk op zijn plek in de zoektocht naar verdwenen plastic. Materić: “Van alle plastics die in het milieu verdwijnen, kan 99% niet worden teruggevonden. We hebben nu laten zien dat een substantieel deel van dit ‘verdwenen plastic’ als nanodeeltjes in de oceanen zweeft."

“Microplastics zijn groot genoeg om te drijven of te zinken, afhankelijk van het soortelijk gewicht van de plastics”, stelt Helge Niemann, die behalve onderzoeker aan het NIOZ ook bijzonder hoogleraar Microbiële en isotopen biogeochemie is bij het departement Aardwetenschappen van de UU. “Nanoplastics zijn zó klein dat ze in suspensie gaan in de hele waterkolom. Alle vissen en andere organismen in de Waddenzee komen deze deeltjes dus tegen.”

Nanoplastics gaan in suspensie in de hele waterkolom. Alle vissen en andere organismen komen deze deeltjes dus tegen.

Effecten

Met concentraties van minder dan 10 microgram polystyreen per liter Waddenzeewater en minder dan 5 microgram pet per liter is het lastig om iets te zeggen over de effecten op het milieu, denken de onderzoekers. Ecotoxicologische studies worden doorgaans gedaan met concentraties die meer dan tienduizend keer zo hoog liggen (rond 100 milligram per liter).

Toch zijn er wel aanwijzingen dat de concentraties zoals die in de Waddenzee werden gevonden, ecologische gevolgen kunnen hebben. Zo zijn er al proeven gedaan met nanodeeltjes polystyreen in een concentratie van 1 microgram per liter, waarbij de zwemsnelheid van algen en raderdiertjes meetbaar achteruitging. De stofwisseling van diatomeeën was meetbaar veranderd onder invloed van 0,1 microgram per liter polystyreen en ook de groei van dinoflagellaten nam vanaf een concentratie van slechts 10 microgram per liter zeewater meetbaar af.

Meer meten

De onderzoekers deden hun metingen op monsters van slechts twee locaties in de Waddenzee. “Het is dan ook zaak dat we veel meer monsters verzamelen en analyseren van veel meer locaties in verschillende zeeën en oceanen, voor een betrouwbaar beeld van de hoeveelheid nanoplastic in het water”, benadrukt Niemann.